شهر لار از لحاظ کالبدی به دو دوره مهم با مرزی مشخص تقسیم می‌شود؛ لارِ قدیم ِ پیشازلزله و لار جدید پسازلزله. لار جدیدی که در متون از آن به‌عنوان «شهر نو پا» یاد می‌شود، در مقام تحلیل می‌توان شهرجدید را شهرِ «پساسانحه» نیز نام نهاد.
لار قدیم خصوصیات و ویژگی‌های جهانی را با خود دارد که ما به‌عنوان جهان سنت یا معماری و شهرسازی قدیم ایران می‌شناسیم. این متن در ادامه‌‌‌ی دو متن قبلی «گذشتهی نزدیک» به لارِ مدرنیستی می‌پردازد و مشخصا بر دانه‌‌‌‌های معماری مدرنیستی ِپسازلزله یا شهر پساسانحه تمرکز دارد.
در متن سوم به بانک ملی لار به‌عنوان یکی دیگر از لکه‌‌‌‌های شهرنوپا پرداخته می‌شود و در این مرحله سیمای بنا و طراحی نمای آن مد نظر خواهد بود و سعی می‌شود به روشی توصیفی دلایلی بر اهمیتِ معمارانه آن بیان گردد.
بانک ملی لار را می‌توان به دلایل متعددی واجد اهمیت و ارزش دانست.
دلیل نخست آنکه، درسرفصلِ بناهای پساسانحه قرار می‌گیرد و از این نظر قابل بررسی است، بدین معنا که می‌توان رابطه‌‌‌ی زلزله‌‌‌ی سال 1339 لار و ساخت و سازهای بعد از آن را بررسی کرد. نکته‌‌‌ی بعدی ارزش‌‌‌‌های معماری و شناخت منفرد بناست، شناخت بدون در نظر گرفتن زمینه‌‌‌‌های تاریخی و دوره‌ای به نحوی انتزاعی، و دلیل پایانی که متن پیش رو نیز به آن خواهد پرداخت ، بانک ملی لار در امتداد جریان معماری دهه 40 در ایران قرار می‌گیرد و همسو با زیبایی شناسی نوینی است که این بنا را از هر نظر شایسته بررسی و واجد ارزش می‌کند.
از لحاظ تاریخی ساخت و معماری بانک‌‌‌‌ها در ایران توسط معماران تراز اولی انجام پذیرفته است و لحن این معماری، در امتداد همین نگاه قرار دارد. معمارانی همچون همریش، دوبرول، وارطان، فروغی و ظفربختیار. اینها نقش آغازین و تاسیسی در شکل‌گیری معماری بانک‌‌‌‌ها داشته‌اند.
نخستین بانک ملی ایران توسط همریش معمار آلمانی طراحی و در 1306 احداث گردید. در معماری آن دهه انگاره‌‌‌‌های نوهخامنشی، همراه با سقف شیروانی و نقش فروهر و سنتوری قابل رویت است. نخستین بنای بانک ملی ایران با چنین نگاهی همسو بود و این روند با حضور معماران تازه و علاقه‌مند به ابداع یک سبک شخصی به مرور کنار گذاشته شد.
این معماران الهام از لوکوربوزیه، ادلف لوس و آگوست پره را در دستور کار خود قرار دادند و بیشترین تاثیر را بر جریان معماری مدرنیستی ایران داشتند. تاثیر فرانسوی بر معماری مدرنیستی ایران با آن دسته از معماران فرانسوی آغاز شد که جذب برنامه نوسازی عصر رضاشاهی شدند، و از آن طریق سبک آرت دکوی فرانسوی را در نیمه دوم دهه 1310 به سبکی پر طرفدار بدل نمودند. دوبرول از زمره معمارن فرانسوی و چهره مسلط معماری مدرنیستی ایران بود که سبک خاص معماری خود را دنبال کرد و به مرحله شکوفایی رساند.
مشهورترین ساختمان دوبرول ساختمان بانک ملی شعبه ساری است و یکی از موفق‌ترین ساختمان‌‌‌‌های مدرنیستی در زمان خود محسوب می‌شود طراحی شاخص معماری آرت دکو در داخل بنا و حجم پوشیده با سنگ سفید از خصوصیات آن است این مورد را در بنای بانک ملی لار نیز می‌توان دید. در مجموع شکل جعبه مانند ساختمان بانک ملی یک طراحی ناب مدرنیستی را به نمایش می‌گذارد.
نسل جدید معماران مدرنیستی در دهه 20 کوشیدند تا ارتباطی میان جهان جدید و جهان قدیم ایرانی برقرار کنند بسیاری از پروژه‌‌‌‌ها توسط این نسل طراحی شدند که خبر از تغییرات اساسی در زیبایی شناسی ایرانی می‌داد.
نهضت ارت دکو مقبولیت زیادی نزد ایشان داشت و دستاوردهایشان در عرصه معماری متاثر از ارت دکو تاثیر ژرفی بر معماری نهاد و سر آغاز شکل گیری و تکوین مدرنیسم در ایران شد. این سبک، مواد و مصالح تجملی را با طراحی‌‌‌‌های فاخر اما ساده و سر راست در ساختمان به کار می‌گرفت. درطراحی نمای بانک ملی لار به روشنی می‌توان این موضوع را مشاهده کرد. این کیفیت معماری در سطوح خارجی از طریق نوعی انتقال لحن معماری از کلاسیسیم بوزاری به معماری مدرنیستی درکارهای وارطان برای شعب بانک سپه نیز قابل ردیابی است.
محسن فروغی از دیگر معمارن تاثیرگذار در چند پروژه برای بانک ملی ایران شرکت داشت . مهم ترین اثر او طراحی بانک ملی شعبه بازار در سال 1320 است. سالن بانک نمونه نادری از یک فضای یادمانی عمومی‌از دوره اول معماری مدرنیستی در ایران است. شعبه مرکزی بانک ملی در شهر اصفهان که آن را نیز فروغی طراحی کرد در مقایسه با بانک ملی شعبه بازار تهران از پیچیدگی کمتری برخوردار بود.
سیستم بانکداری ایرانی عموما مشوق شعبه‌سازی در شهرهای بزرگ ایران بود. بانک ملی اصفهان نیز با فرمی‌ساده و بصورتL shape همراه با تزئینات اسلیمی و ارت دکو انجام شده است. تزئینات اسلیمی به شکل کتیبه‌‌‌‌های بزرگ در جداره‌‌‌‌ها نمای بانک ملی لار نیز حضور دارند. و تشابهی از لحاظ پلان با بانک ملی اصفهان وجود دارد.
کیقباد ظفر بختیار نیز بانک ملی شعبه مرکزی گرگان را طراحی کرده است و از خاص‌ترین بناهای او به حساب می‌آید. بانک، سبک و حجم منحصر بفردی دارد و تا دهه‌‌‌ی 40 کاملا متفاوت از همتایان خود بود.
با این تاریخ مختصر و پیشینه‌‌‌ی تاریخ معماری می‌توان دریافت معماری بانک ملی لار همچون دیگر بناهای مهم بانک‌‌‌‌ها از یک روش‌شناسی و زیبایی‌شناسی مدرنیستی در سبک آرت دکو پیروی می‌کند. وجه آرت دکویی را در نما و طراحی سیمای بانک به روشنی می‌توان تشخیص داد و وجه مدرنیستی را در عملکرد پلان، سازماندهی پاکت فضایی قابل رویت است. ساختمان بانک لار از دو حجم عمود بر هم به صورت L shape همراه با محوطه‌سازی به شکل مربع تشکیل شده است و از لحاظ دسترسی در سمت غربی شهر جدید در ابتدای شبکه‌‌‌ی گرید جانمایی شده است.
جبهه وردی بانک همراه با نماسازی شاخص، موازی با مسیر دسترسی (خیابان) به دو بخش تقسیم می‌شود که شامل سرسرا و فیلتر ورودی بانک است و در امتداد آن اتاق‌‌‌‌های اداری قرار دارند. متاسفانه تصویر دقیقی مربوط به آن سال‌‌‌‌ها از فضای داخلی موجود نیست و تصویرهایی که مشاهده می‌کنید مربوط به بعد از تخریب می‌باشد.
جبهه‌‌‌ی وردی بر خلاف نمای پشت ساختمان به وسیله‌‌‌ی سنگ نماسازی و طراحی شده است با توجه به این موضوع با یک وضعیت «پشت و رو» در طراحی چهره‌‌‌ی کالبدی روبرو هستیم.
نمای جبهه‌‌‌ی اصلی به شکل یک صفحه گسترده شده به دو بخش تقسیم می‌شود و از لحاظ تجسمی به ورودی اصلی تاکید می‌کند. در یک مفصل‌بندی معمارانه عناصر معماری به خوبی کنار هم قرار گرفته‌اند. پنجره‌‌‌‌های عمودی در یک نظام پنجره‌ای به شکل افقی در کنار هم قرار دارند.
سقف شیروانی بدون آنکه جلب نظر کند یا خیز غیرمعمولی را به نمایش بگذارد روی حجم نشسته است و همراه با درختان نخل خط آسمان به‌خصوص و بومی را تداعی می‌کند. پالت و تنوع رنگی نمای اصلی با توجه به سنگ‌‌‌‌هایی که اجرا شده است قابل توجه است. سنگ مشکی در ازاره و تراورتن سفید در ابعاد مشخص بر روی بدنه دیوار، سنگ مرمر یا تراورتن صورتی در نظام پنجره‌ای با لبه‌‌‌‌های پرضخامت در آستانه‌‌‌ی پنجره‌‌‌‌ها، همه و همه آنطور که گفته شد همچون خطی تجسمی به نمای ورود، متشکل از صفحه‌‌‌‌های عمودی رواق‌طور و سنتوری در ارتفاع پایین‌تر همراه با نشان بانک ملی، اشاره دارند.
در این بخش سنتوری و سرسرای ورودی با تغییر متریال به گرانیت سبز شاخص می‌شود. با این توصیفات، تزئینات ساده و سرراست در جبهه‌‌‌ی ورودی به شکل غیرقابل انکاری لحن آرت دکویی دارد آنطور که در طراحی بانک‌‌‌‌های ملی از 1300 به بعد شاهد آن هستیم.
نمای پشتی بانک مشرف به محوطه‌ی سبز، یک نمای ساده سیمانی همراه با لبه‌‌‌‌های وارطانی که تمام پنجره‌‌‌‌ها را احاطه کرده است و از لحاظ تجسمی تداعی‌کننده خطوط افقی است. عدم استمرار طرح نما به جبهه‌‌‌ی پشتی به نوعی نگاه غیرمنسجم و بعضا انتخابی اشاره دارد و شرایط ساخت در آن تاریخ را نمایندگی می‌کند.
حصارهای فلزی طراحی شده هماهنگ با مجموعه، محدوده‌‌‌ی فضایی بانک را تعریف می‌کند. و در یک ترکیب چیدمانی وردی اصلی بانک را سازماندهی می‌کنند. پله‌‌‌‌های گسترده شده به سمت محدوده‌‌‌ی سایت، ورودی را تعریف می‌کنند و یادآور طرح‌‌‌‌های مدرنیستی هستند.
معمار و پژوهشگر
