بازنشرشده از مطلبی به‌همین نام منتشرشده در شبکۀ آسمانه. برای اطلاعات بیشتر نگاه کنید به:
https://t.me/asmaaneh/6335
https://www.instagram.com/p/C_DvPJXtsUe/?utm_source=ig_web_copy_link&igsh=MzRlODBiNWFlZA==
_____
این ترجمه، برگرفته از مطالب پروژۀ نهایی نویسنده در بخش عملی کلاس «آشنایی با معماری معاصر 2» به تدریس دکتر سعید حقیر، عضو هیئت‌علمی پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، و دستیاری آموزشی مهندس وحید آقایی، دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران دانشگاه تهران و پژوهشگر تاریخ معماری و شهر در دوره معاصر، در نیمسال دوّم سال تحصیلی 1403 – 1402 ه.ش است.
در بخش عملی کلاس مذکور، هر یک از دانشجویان بر اساس برنامه‌ریزی جامع کلاس از سویی و از سویی دیگر موضوعات موردعلاقه و پرسش‌های خود از حوزۀ مطالعات تاریخ معماری مدرن و معاصر ایران و جهان، با راهنمایی استاد و دستیار آموزشی، پروژۀ خود را تعریف و در پایان ترم تحصیلی، آن را با مدیای انتخابی خود از نوشته گرفته تا محتوای چندرسانه‌ای ارائه کردند. تمامی پروژهها، نزد مدرسان درس به‌صورت فیزیکی و دیجیتال در پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران آرشیو شده و برای استفادۀ عمومی قابل دسترسی است.
_____
مقدمۀ مترجم:
متنی که مطالعه می‌کنید، ترجمۀ مقاله‌ای از شمارۀ بین‌الملل (شمارۀ 18 – 19) مجلۀ «هنر و معماری» است که در سال 1973 م/ 1352 ه.ش منتشرشده است. این متن به‌عنوان سندی از دورۀ معاصر ، روایتگر دوره‌ای است که گردشگری در ایران چه ملّی و چه بین‌المللی در مسیر رونق خود بوده و نظیر دیگر حوزه‌ها با توسعۀ ساخت‌وساز در ایران ، برخی شرکت‌های نام‌آشنای ساختمان‌سازی خارجی در ایران شروع به فعالیت کرده‌اند . خوانش این متن به ما کمک می‌کند درک بهتری از این وجهۀ کم‌تر توجه شده از تاریخ معماری مدرن و معاصر ایران داشته باشیم و همچنین، با توجه به اهمیت گردشگری در کشور ایران که غنی از جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی است ، سندی باشد که بتوانیم با مراجعه به آن، فعالیت‌های و آزمون‌وخطاهای پیشینان را ارج نهاده و مطالب مفیدی در راستای احیای دوبارۀ گردشگری در ایران امروز، توسعه و برنامه‌ریزی برای آن، به دست آوریم.
متن ترجمه:
ایران، همانند بسیاری از کشورهایی که به‌سرعت در‌حال‌توسعه هستند، دریافته است که غنای مکان‌های رنگارنگ و باستانی آن، جاذبۀ زیادی برای گردشگران خارجی و ارز خارجی آن‌ها دارد. همچنین می‌آموزد که مدت‌زمان اقامت آن گردشگران و میزان هزینه‌ای که صرف می‌کنند و دفعات بازگشت آن‌ها تا حد زیادی به کیفیت و کمیت امکانات و اقامتگاه‌هایی که به آن‌ها ارائه می‌شود، بستگی دارد.
ایران درس دیگری نیز می‌آموزد و آن این است که رشد گردشگری یک موهبت تماماً رو به رشد نیست. محیطی که صدها سال به آرامش و سکوت عادت کرده است، همیشه برای پذیرش هجوم سالانۀ هزاران بازدیدکننده آماده نیست. نقاطی که در نگاه اول برای توسعۀ گردشگری ایده‌آل به نظر می‌رسند، ممکن است ازنظر اکولوژیکی قابل‌قبول نباشند.
«مرکز گردشگری»[1] اولین بار در زمان رضاشاه پهلوی، پدر شاه کنونی[2]، راه‌اندازی شد. در سال 1342 در آغاز برنامۀ سوم توسعۀ کشور به «سازمان ملی گردشگری(اینتو)»[3] تبدیل شد و به‌طورجدی ساخت تسهیلات گردشگری در سراسر کشور را آغاز کرد.
اکنون‌که سازمان «اینتو» یک «زیرساخت»[4] اوّلیه از اقامتگاه‌های توریستی در سراسر ایران ایجاد کرده است، در نظر دارد بخش خصوصی را تشویق کند تا مابقی ساخت‌وساز پروژه‌ای را که در دهۀ گذشته انجام‌شده، به عهده بگیرد. بیشتر مسافرخانه‌های «اینتو» حدود 10 اتاق دارند و دارای ویژگی‌های مسکن کوچک‌مقیاس هستند که به‌راحتی با شهرهای کوچک هماهنگ می‌شود. مصالح بنایی رایج امروزه ایران ازجمله آجر، سنگ تراورتن و سنگ مرمر و گاهی بتن، و همچنین اضافه کردن مداوم بالکن‌ها امکان تغییراتی در سبک طراحی را فراهم می‌کند که اگرچه نوآورانه نیست، اما در سراسر کشور یافته و پذیرفته‌شده است.
البته هتل‌های درجه‌یک به سبک متداول «بین‌المللی» در تهران و سایر شهرهای بزرگ وجود دارد، هرچند که بیشتر و بیشتر توسط شرکت‌های خصوصی اداره می‌شود. یکی از استثناهای قابل‌توجه ازنظر طراحی، هتل شاه‌عباس اصفهان است که از یک کاروانسرای قدیمی ساخته‌شده است. این کاروانسراها البته درگذشته کاروانسراهای اصیل ایرانی برای مسافران بوده و با طراحی و اجرای جزئیات به شیوه‌های سنتی، زیبایی این مکان در چشم گردشگران جلوه‌گر شده است.
مسافرخانۀ رفسنجان نزدیک کرمان (6 اتاق)
مسافرخانۀ بوشهر در خلیج‌فارس (20 اتاق)
مسافرخانۀ شهرضا نزدیک اصفهان (6 اتاق)
در حال حاضر هتل‌های مجلل به شهرهای اصلی گردشگری ایران ازجمله تهران، اصفهان و شیراز محدود می‌شوند. اما بر اساس برنامۀ پنجم توسعه ایران (1352 تا 1357) که یکی از بخش‌های اصلی آن گردشگری است، هتل‌های مجلل دیگری در تبریز و مشهد ایجاد خواهد شد. این‌ها با ترکیبی از سرمایه‌گذاری دولتی و خصوصی اجرا خواهد شد. به‌عنوان‌مثال، هتل مشهد در ابتدا توسط شرکت «تراست»[10] که حرم مطهر آن شهر زیارتی را اداره می‌کند، ساخته و تقریباً به اتمام رسید و پس‌ازآن به یک متصدی خارجی فروخته شد.
درمجموع حدود 120 میلیون دلار در برنامۀ پنجم توسعه سرمایه‌گذاری خواهد شد تا تسهیلات سالانه برای 925000 گردشگر بین‌المللی و 6 میلیون گردشگر داخلی افزایش یابد. این تسهیلات شامل اردوگاه‌هایی [11] در کنار دریای خزر برای 20000 نفر، مجموعه‌ای از چایخانه‌ها به سبک ایرانی در فواصل 100 کیلومتری در مسیرهای اصلی گردشگری و هتل‌ها در شهرهای متوسط مانند کرمان، زاهدان، همدان و رشت خواهد بود.
به‌عنوان‌مثال محلات، چشمۀ آب‌معدنی نه‌چندان دور از تهران، قرار است با همکاری چند ادارۀ دولتی و سرمایه‌گذاری خصوصی توسعه یابد. این پروژه که شامل چندین هتل، مسافرخانه، مراکز درمانی و کلینیک می‌شود، احتمالاً در صورت تکمیل، مدرن‌ترین و کامل‌ترین آب گرم سلامت در خاورمیانه خواهد بود. ایران دارای تعدادی چشمۀ آب گرم معدنی دیگر مانند آب گرم سولفوریک بسیار داغ در لاریجان و آب گرم بی‌کربنات کلسیکی در سرعین است که برای توسعه برنامه‌ریزی‌شده است.
هم‌راستا با برنامه‌های توسعه، برنامۀ ایجاد حدود 30 منطقۀ اردوگاهی [12] در مناطق جنگلی منحصربه‌فرد در امتداد سواحل خزر است. به نظر می‌رسد «اینتو» این را در نظر نگرفته است که طبیعت گردان می‌خواهند چادرهای خود را در محلی جدا و دورافتاده برپا کنند و بنابراین به طراحان اجازه می‌دهد تا صفه‌های بتنی چادرها را در ردیف‌های منظمی کنار هم قرار دهند. بااین‌حال، طرح ارائه امکانات چادرزنی و طبیعت‌گردی در سراسر کشور گامی در جهت شناخت جریان دائمی جوانانی کم‌درآمد و طبیعت‌گرا است که از ایران عبور می‌کنند و همچنین در جهت تشویق گردشگری داخلی به سبک خانوادگی.
هتل هیلتون تهران
هتل شاه‌عباس اصفهان
زمانی که ایران توسعۀ صنعت گردشگری را آغاز کرد، روی مسافران خارجی متمرکز شد که ارزهای دیگری را به ایران می‌آوردند و خرج می‌کردند. اما افزایش سطح زندگی خود ایرانی‌ها به حدی بوده است که در حال حاضر حجم قابل‌توجهی از گردشگری داخلی نیز وجود دارد. خانواده‌های کامل با سه یا چهار کودک و پرستار بچه سفر می‌کنند و مسافرخانه‌ها به همان اندازه در گرم کردن شیشه‌های شیر مهارت دارند که در تهیۀ منوی روز. درواقع، در فصول پربازدید تعطیلات، گردشگری داخلی به‌اندازه‌ای افزایش‌یافته است که تورهای خارجی اغلب باید توقف‌های برنامه‌ریزی‌شدۀ خود را در شهرهای محبوب‌تر لغو کنند، زیرا خود ایرانی‌ها تمام اتاق‌های هتل را رزرو کرده‌اند. واضح است که در بسیاری از نقاط کشور به امکانات بیشتری نیاز است.
به‌عنوان‌مثال، ساحل دریای خزر، به‌عنوان یک نقطۀ توریستی موردعلاقه برای ایرانیان و خارجی‌ها، قرار است تا پایان سال 1352 یک هتل لوکس جدید با 200 اتاق داشته باشد. این هتل که توسط موسسۀ «رادر میلتو ایتالیا»[7] طراحی‌شده ، قرار است توسط شرکت بین‌المللی آمریکایی «حیات»[8] مدیریت شود. این اولین پروژه راه‌اندازی یک زمین بازی توریستی چند میلیون دلاری خواهد بود که شامل یک اسکلۀ تفریحی، کازینو، زمین گلف و تله‌کابین ساحل به کوه است.
این مجموعه در نمک‌آبرود در نزدیکی رامسر در ساحل دریا، نمونه‌ای از دو رویکرد اصلی توسعه تأسیسات گردشگری در برنامه پنجم توسعه است. اولاً، با ورود« اینتو» برای اعطای وام در صورت لزوم ، با اعطای حق تأیید طراحی برای همه پروژهها ، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حال حاضر به‌شدت تشویق می‌شود، ثانیاً، ساخت تسهیلات توریستی با طرح‌های توسعه مناطق در راستای گردشگری همسو می‌شود هرکجا که این امکان وجود داشته باشد،. به‌عنوان‌مثال می‌توان به طرح توسعۀ سواحل دریای خزر توسط شرکت بین‌المللی«دوکسیادیس»[9] اشاره کرد.
تمام فعالیت‌ها در نواحی خزر متمرکز نیست. خلیج‌فارس نیز با بهبود زیرساخت‌ها و دسترسی به سواحل، که اغلب متفاوت و دارای جاذبه معماری-تاریخی است، محل ساخت تسهیلات جدید گردشگری خواهد بود. بندرعباس در دهانۀ خلیج در حال حاضر دارای یک هتل درجه‌یک است، «اینتو» مسافرخانه‌هایی در بوشهر و در چاه‌بهار در خلیج عمان ساخته است. اما مطالعات رسمی برای توسعۀ گردشگری تاکنون محدود به جزیرۀ کیش بوده است که اغلب مقصد خانوادۀ سلطنتی در تعطیلات است.
هتل رامسر در حاشیۀ دریای خزر
اما ازآنجایی‌که ایران به‌سرعت به کشوری مدرن‌تر تبدیل می‌شود، یافتن افرادی که به‌اندازۀ کافی در معماری تاریخی ایران مسلط باشند تا کارهای مرمتی [5] موردتقاضا را انجام دهند، دشوارتر می‌شود. صنایع‌دستی که همواره از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شد با فرایند صنعتی شدن در حال نابودی است و البته تاریخچه‌ای از دوره‌های معماری باستانی حفظ نشده است، بنابراین این تاریخچه باید هم‌زمان با اجرای اقدامات حفاظتی [6] نوشته شود. برای مقابله با این مشکلات، شورای دولتی برای مطالعۀ فنون حفاظت و مرمت در خارج از کشور بورسیه‌ای به داوطلبان اختصاص می‌دهد و از کارگران آموزش‌دیده و متخصص برای مرمت استفاده می‌کند و در بسیاری از شهرهای ایران از آتلیه‌ها و کارگاه‌هایی که تولیدکنندۀ کاشی، طرح‌های چوبی، آجر و سایر مصالح هستند حمایت می‌کند.
در درازمدت، مشکلات عمدۀ ایران درزمینۀ حفظ و نگهداری مشابه مشکلات سایر کشورها است: اقتصاد حفظ بناهای قدیمی در مقابل ساختن بناهای جدید و آموزش مردم در راستای اهمیت حفظ میراث معماری. پس از سال‌ها ترجیح دادن همۀ عناصر «غربی» و «مدرن» به قیمت از دست دادن عناصر سنتی ایرانی، حالا مردم باارزش نهادن بر میراث فرهنگی خود شروع به بازگشت کرده‌اند. اگر این روند ادامه پیدا کند، این امید وجود دارد که ایران بتواند بخش زیادی از هزاران بنای تاریخی خود را به نفع مردم خود و جهانیان حفظ کند تا آن‌ها از میراث خود آگاه شوند.
نمایی از شیراز
مسافرخانۀ مهاباد در جنوب رضائیه [ارومیه] [13] (10 اتاق)
مسافرخانۀ طبس در حاشیۀ شرقی کویر (6 اتاق)
مسافرخانۀ ساری در نزدیکی دریای خزر (18 اتاق)
هتل شمشک در پیست اسکی شمال تهران
مسافرخانۀ شیراز
تا به امروز، جامع‌ترین مطالعات محلی برای توسعۀ گردشگری، مطالعاتی است که توسط موسسۀ بین‌المللی «دوکسیادیس» برای ساحل خزر انجام‌شده است. این مطالعه کل خط ساحلی ایران در امتداد دریای خزر را پوشش می‌دهد و ساحل را به سه نوار مجزا تقسیم می‌کند: مناطق ساحلی، زراعی و کوهستانی.
ساحل خزر یک مقصد محبوب برای ساکنان شهر تهران و همچنین گردشگران خارجی جهت گذران آخر هفته و تعطیلات است. از ابتدای بهار تا پاییز، به‌یقین می‌توان گفت صدها هزار ایرانی در هرروز آخر هفته روانۀ سواحل می‌شوند به‌گونه‌ای که ایجاد ترافیک و ازدحام جمعیت جنبۀ استراحتگاهی منطقه را از بین می‌برد. این ازدحام جمعیت بستر ایجاد رقابتی است برای یافتن اقامتگاه‌های شبانه و اتاق‌هایی که باوجود کمترین امکانات قیمت‌های گزاف دارند. این تقاضای عظیم در منطقۀ ساحلی است که برنامه‌های موسسۀ «دوکسیادیس» سعی دارد به آن بپردازد.
در پهنۀ ساحلی طرح، 500 کیلومتر از ساحل با ایجاد جاده‌های آسفالتی از بزرگراه تا ساحل در دسترس عموم قرارگرفته است. در توسعۀ نهایی خط ساحلی، بزرگراه باید بیشتر نسبت به ساحل عقب‌نشینی کند. در امتداد این مسیر 35 مرکز گردشگری از بندر شاه[بندر ترکمن] به آستارا همراه با اقامتگاه و سایر امکانات متناسب با مقدار جاذبه گردشگری برای هر منطقه توسعه می‌یابد.
بخش‌هایی از خط ساحلی نواحی تپه‌های شنی[14] هستند و متأسفانه، بخش زیادی از زمین‌های ساحلی برای ساخت‌وساز شخصی فروخته‌شده است بدون توجه به آسیب‌های زیست‌محیطی که تخریب این تپه‌ها به بار می‌آورد، به‌ویژه در زمین‌های باتلاقی [15] و پوشش گیاهی مناطقی که در سمت بادپناه کوه[16] هستند. اما، پس از گذشت زمانی کوتاه، طبیعت انتقام خود را از دلالانی می‌گیرد که این زمین‌ها را خریده‌اند و در آن‌ها دیوارهای آجری کم ارتفاعی ساخته‌اند تا ملک خود را مشخص کنند و منتظر زمانی هستند که بتوانند آن را باقیمتی بالاتر بفروشند، تپه‌های شنی پیشروی کرده و نیمی از این دیواره‌های مرزی را از بین برده‌اند.
بخش زیادی از خط ساحلی پوشیده از زمین‌های باتلاقی غنی از تنوع زیستی است. برخی از این پناهگاه‌ها قبلاً توسط سازمان حفاظت از محیط‌زیست به‌عنوان پناهگاه حیات‌وحش تعیین‌شده‌اند. سایر باتلاق‌ها به‌عنوان مناطق شکاری تحت نظارت ، بسیار مطلوب هستند. یافتن فضایی برای استقرار هزاران گردشگر بین تپه‌های شنی و باتلاق‌ها به‌طور فزاینده‌ای دشوار می‌شود و گاهی اوقات سلامت محیط‌زیست به دلیل نیازهای گردشگری از دست می‌رود. گاهی این نکته فراموش می‌شود که گردشگران برای گذران تعطیلات، در طبیعت ویران‌شده تجمع نمی‌یابند؛ هرچند اقامتگاه‌های متعددی در آن ناحیه وجود داشته باشد.
به‌عنوان نمونه‌ای اوّلیه از توسعۀ گردشگری، موسسه «دوکسیادیس» طرح جامعی برای احداث مجتمع‌هایی در شهرهای بندر پهلوی [بندر انزلی] و سولده [شهر نور] را طراحی کرده‌اند. طرح توسعۀ اطراف بندر پهلوی [بندرانزلی]، که به‌راحتی از تهران و رشت قابل‌دسترسی است، درنهایت ظرفیت اقامتی 3100 تخت فراهم می‌کند که این ظرفیت در بین هتل‌ها، ویلاها (خانه‌های خصوصی مستقل)، خانه‌های ییلاقی و اردوگاه‌های طبیعت‌گردی توزیع می‌شود. در طول مرحلۀ اوّل توسعه، روستای هم‌جوار لیزاراکی، خدمات مرکزی اساسی را ارائه خواهد کرد. اگرچه احتمالاً این مجموعه ازنظر موقعیت مکانی مستعد توسعه هست اما مایۀ تأسف است که زیربنای اختصاص داده‌شده به ویلاها به اشکال مستطیلی طراحی‌شده است که الگوی متداول مناطق مسکونی شهرهای بزرگ ایران است. ازآنجایی‌که افرادی که در سواحل دریای خزر ویلا می‌گیرند معمولاً آرزوی فرار از شهر رادارند، انتظار می‌رود طراحی سایت ویلا کمی خیال‌انگیزتر باشد.
همچنین در اینجا یک سؤال مهم در رابطه با مسیر بزرگراه پیشنهادی به بندر انزلی در امتداد شبه‌جزیره بین دریای خزر و تالاب انزلی مطرح می‌شود. این منطقه یک منطقۀ تالابی بسیار مهم در ایران است که شامل دو منطقۀ حفاظت‌شده برای حیات‌وحش است و در حال حاضر به علت ورود روان آب‌های حاوی آفت‌کش و ماهیگیری کنترل نشده، دچار عدم تعادل اکولوژیکی شده است. با توجه به عواقب زیست‌محیطی که عبور بزرگراه‌ها و آزادراه‌ها از درون مناطق طبیعی با شرایط مطلوب و متعادل در سایر نقاط جهان داشته است، این منطقۀ خاص به‌طورجدی توسط چنین برنامه توسعه‌ای مورد تهدید قرار می‌گیرد و به همین علت پروژه نیازمند مطالعه و ارزیابی بیشتر است.
استدلال‌های مشابهی را می‌توان ارائه کرد با توجه به برنامۀ اوّلیه توسعه در سولده [شهر نور] ارائه کرد که در آن ترکیبی از تپه‌های شنی، مناطق جنگلی کم تراکم و مرداب‌ها محیط‌زیست متعادلی را ایجاد می‌کند که می‌تواند به‌راحتی از بین برود. جالب‌توجه است که موسسۀ «دوکسیادیس» حتی در مطالعۀ عنوان کرده است که : «تپه‌های ماسه‌ای پیوسته موجود در محدوده مجموعه (56 هکتار) باید حذف شود تا فضای مسطح برای توسعه فاز اول ایجاد شود». بر اساس این طرح، بدیهی است که این اقدام برای فازهای دوّم و سوّم توسعه نیز ضروری خواهد بود.
اگرچه مطالعات در حوزۀ سواحل دریای خزر چند پاراگراف را به حفاظت از مناطق فولکلور (روستایی) و آثار و محوطه‌های تاریخی اختصاص می‌دهد، اما تنها جایی که به حفاظت از مناطق طبیعی اشاره‌شده ، در قالب یک پیشنهاد است که بیان می‌دارد «لازم است مطالعاتی جهت بررسی جنگل‌های مختلف مناطق مردابی و رودخانه‌های مهم باهدف ایجاد مناطق جدیدی برای شکار و ماهیگیری انجام شود.».
البته حفاظت از زیست‌بوم ایران در درجۀ اول دغدغه اداره حفاظت از محیط‌زیست است، اما فقدان نگرانی بوم‌شناختی در مطالعاتی که توسط موسسۀ «دوکسیادیس» ارائه‌شده، که درواقع طرح جامعی برای توسعۀ ساحل خزر توسط موسسۀ «اینتو» است. یک ایراد جدی به نظر می‌رسد. به این منظور شاید بهتر باشد موسسۀ «اینتو» یا «دوکسیادیس» مطالعاتی در مورد اینکه چگونه می‌توان روی تپه‌های شنی ساخت‌وساز انجام داد و درعین‌حال زیست‌بوم آن‌ها را حفظ کرد، انجام دهند. به‌عنوان مثالی ازاین‌دست تلاش‌ها می‌توان به کتاب طراحی با طبیعت ایان مک هارگ[17] اشاره کرد.
همان‌طور که «اینتو» برای طرح توسعۀ گردشگری در سایر نقاط ایران قرارداد می‌بندد، که مطمئناً با توجه به پیش‌بینی هجوم گردشگران در آینده این طرح‌های توسعه انجام خواهد شد، تنها می‌توان امیدوار بود که سازمان حفاظت از محیط‌زیست بتواند میان درآمد حاصل از گردشگری و تمایل به حفاظت از محیط‌زیست تعادل برقرار کند. به‌هرحال، گردشگران برای دیدن و تجربه محیط‌های طبیعی و تاریخی خاص می‌آیند. اینکه اجازه دهیم این محیط‌های طبیعی در اثر بی‌توجهی نابود شوند مانند «کشتن غازی است که تخم طلایی گذاشته است».
_____
پی‌نوشت:
[1]Tourist Center
[2] منظور محمدرضا شاه پهلوی است. ازآنجاکه این متن در سال 1352 ه.ش و زمان پهلوی دوّم نوشته‌شده است، برای وام‌داری به نوشتار اصلی، با عبارت «شاه کنونی» ترجمه‌شده است.
[3] Iran National Tourist Organization (INTO)
[4] infrastructure
[5]restoration
[6] preservation
[7] Rader Mileto Associates Of Italy
[8]American Hayatt International Corporation
[9] Doxiadis Associates International
[10] Trust
[11] campsites
[12] camping areas
[13] اسامی برخی شهرها و مناطق در جغرافیای اداری – سیاسی کشور، پس از انقلاب جمهوری اسلامی در ایران، تغییر یافته است. به‌همین دلیل در مواجهه با چنین مواردی حین ترجمه، برای وام‌داری به نوشتار اصلی، اسم بکاررفته در زمان نگارش متن و دورۀ پهلوی دوّم آمده و در قلاب، نام کنونی آن عنوان گردیده است.
[14]dunes
[15]marshlands
[16] the leeward side
[17] Design With Nature, Ian McHarg
_____
سخن پایانی مترجم:
این متن بااینکه کوتاه است در گزارشی که ارائه کرده، به چالش‌های مهمی در توسعۀ گردشگری ایران اشاره نموده است. مسائلی مانند برنامه‌ریزی حضور گردشگران داخلی و خارجی و فراهم آوردن زیرساخت مناسب برای حضور آن‌ها، چگونگی سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و دولتی برای پیشبرد توسعه زیرساخت‌ها و موضوع بسیار مهم آسیب‌پذیری محیط‌زیست و لزوم توجه به تبعات زیست‌محیطی توسعۀ گردشگری در ایران.
از میان موارد بالا، یکی از مهم‌ترین مسائلی که ذکر شد و شایان توجه ویژه است، لزوم حفاظت از محیط‌زیست در کنار توسعۀ گردشگری است. چنانچه در متن نیز گفته شد، گردشگران تمایلی به بازدید از یک محیط‌زیست نابودشده ندارند، هرچند اقامتگاه‌های متعددی در آنجا وجود داشته باشد. این مسئلۀ بسیار مهمی است که فقدان آن در مناطق گردشگری طبیعی ایران به‌شدت احساس می‌شود و لازم است با انجام مطالعات و انجام اقدامات لازم هر چه سریع‌تر به مشکلات زیست‌محیطی ناشی از گردشگری در این مناطق رسیدگی و قبل از اینکه تخریب غیرقابل‌بازگشت از این حد فراتر رود، با ارائه راه‌حل‌های تضمینی و کاربردی در حفظ محیط‌زیست این مناطق كوشش شود.
در رابطه با معماری اشاره‌شده در این متن یا همان معماری اقامتگاه‌ها که کاربر آن گردشگران داخلی و خارجی هستند، به اهمیت حفظ شیوه‌های سنتی و استفاده از الگوهای کاروانسراهای تاریخی و همچنین سبک و تزیینات دوره‌های تاریخی معماری ایران تأکید شده و در چشم‌انداز طراحی آن‌ها قرار داده‌شده است . چراکه واضح است این نوع اقامت برای گردشگران جذاب‌تر است و احساس ارزنده‌تر و ماندگارتری از گردش در ایران در ذهن آن‌ها ایجاد می‌کند. اما این بومی‌سازی بدل به ایدئولوژی و دست‌وپا بستن برنامه‌ریزیان برای همکاری با شرکت‌ها و مؤسسات صاحب‌نام جهانی نشده و تنها حدود و ثغوری برای طراحی و تعریف برند گردشگری ایران بوده است. چنانچه، در نوشتار اشاره شده با برنامه‌ریزی مناسب جهت حضور گردشگران در ایران، همکاری با شرکت‌های بزرگ اقامتی در جهان نیز در جریان است و انواع دیگری از اقامتگاه‌ها از جمله هتل‌ها با استانداردهای بین‌المللی در شهرهای مختلف ایران، ساخته می‌شود.
همه، مواردی است که گرچه اشارۀ کوتاهی به فراخور ظرفیت نوشتار به آن‌ها شده امّا نکاتی است ارزنده که می‌تواند جرقه‌های راهنمایی باشد برای امروز ایران و احیاء و توسعۀ پایدار گردشگری آن.
دانشجوی کارشناسی معماری دانشگاه تهران
