خانه‌‌ی شیب‌‌دار (پلکانی)

آنچه می‌‌خوانید ترجمه‌‌ای است از متن فرانسوی la maison à gradins (معادل slope house در انگلیسی) با عنوان خانه‌‌ی شیب‌‌دار یا پلکانی. این بنا یکی از معروف‌‌ترین خانه‌‌های شیب‌‌دار دنیا است و اولین خانه‌‌ی پلکانی در شهر پاریس محسوب می‌‌شود. ساختمانی که به دنبال شیوع بیماری سل در اروپا و مرگ و میر گسترده‌‌ی ناشی از آن در دهه‌‌ی 1920 شکل گرفت و طراحی و انتخاب مصالح نما در آن به گونه‌‌ای بود که بیشترین میزان نور آفتاب و جریان هوا را به فضای درون خانه هدایت کند تا از این طریق به مقابله با بیماری بپردازد. این ساختمان همچنین به عنوان لوکیشن سکانس‌‌های نهایی فیلم آخرین تانگو در پاریس[1] توسط برناردو برتولوچی[2] نیز مورد استفاده قرار گرفت و از این جهت نیز شناخته‌‌شده است.

در خیابان 26 وَوَن[3]، در منطقه‌‌ی 6 پاریس، آنری سووَژ[4] و شارل سارازین[5] یک ساختمان مسکونی با سبک مترو[6] را در فاصله‌‌ی سال‌‌های 1912 و 1914، بر اساس توصیه‌‌های بهداشتی [آن] زمان ساختند.

شارل سارازین (1950-1873) و آنری سووَژ (1932-1873) که هر دو متولد سال 1873 بودند، در حین تحصیلات‌‌شان در مدرسه‌‌ی عالی ملی هنرهای زیبا[7] در پاریس با همدیگر آشنا شدند.

در آغاز قرن بیستم، آن‌‌ها همراه با یکدیگر به عضویت معماران شرکت با مسئولیت محدود[8] مسکن بهداشتی ارزان قیمت، که در سال 1903 تأسیس شد، درآمدند و در نمایشگاه‌‌های بسیاری شرکت کردند که در آن‌‌جا استعدادشان مورد تجلیل قرار گرفت، مانند نمایشگاه جهانی سال 1906 در میلان، که در آن‌‌ موفق به کسب مدال طلای هنرهای دکوراتیو شدند. آن‌‌ها خانه‌‌های آپارتمانی (ساختمان‌‌های کرایه‌‌ای)[9] را در پاریس ساختند.

در اواسط قرن نوزدهم، این ایده شکل گرفت که اصلاحات اجتماعی از طریق اصلاح مسکن حاصل می‌‌شود. قوانین مربوط به سلامت (بهداشت) خانه‌‌ها که در سال 1850 تصویب شد، جریان هوا و نور طبیعی و جریان آن به درون آپارتمان‌‌ها را پیش‌‌بینی کرده بود، با هدف از بین بردن میکروب باسیل دو کوش[10] و سِل، که مسئول مرگ سالانه بیش از 10.000 نفر در پایتخت بود.

آنری سووَژ در چپ، در تاریخی نامشخص، و شارل سارازین در سمت راست، در سال 1946 (منبع: Urbipedia / Wikimedia commons)

از سال 1909، به دنبال تفکرات بهداشتی آن دوران در خصوص نور طبیعی و تهویه در ساختمان‌‌ها، آنری سووَژ یک طرح مبتکرانه‌‌ی مسکن پلکانی را توسعه داد، که همراه با شارل سارازین آن را بنا کردند (439.292 ؛ 23 ژانویه 1912).

نوآوری‌‌های آنان در خصوص طراحی و معماری در مطبوعات به تصویر کشیده شدند، مانند روزنامه‌‌ی سییِکل[11] در 3 ژوئن 1912: (برای مشاهده‌ی روزنامه کلیک کنید).

مسکن خیابان 26 وَوَن نخستین سازه‌‌ی پلکانی پاریسی است. این پروژه از مغازه‌‌های تجاری در طبقه‌‌ی همکف، رو به خیابان وَوَن تشکیل شده است. درخواست مجوز ساخت در تاریخ 5 ژوئن سال 1912 توسط شرکت با مسئولیت محدود خانه‌‌های پلکانی که توسط این دو معمار و چند تن از دوستان‌‌شان شکل گرفت، ثبت شد.

ساختمان اتوکروم (تک رنگ) پلکانی ساخته شده توسط آنری سووَژ و شارل سارازین در خیابان 26 وَوَن در پاریس (منطقه‌‌ی 6). 10 مه 1918. (عکس از آگوست لئون^[12] – منبع: دپارتمان او-دو-سن^[13]، موزه‌‌ی آلبرت کان، آرشیو پِلَنِت، A 14 025).

اولین پروژه‌‌، که شامل 9 طبقه بود، در 17 ژوئن 1922 رد شد. معماران سپس نشان دادند که  ساختمان از قاعده  خارج نمی‌‌شود، حتی اگر بلندتر از حد معمول باشد. شیب پلکان‌‌ها گاهی کمتر از قاعده است و اجازه می‌‌دهد زاویه‌‌ی تابش آفتاب و حجم هوای بیشتری نسبت به بناهای قدیمی داشته باشد. به موجب این حساسیت‌‌ها، مهندس راه و شهرسازی[14] پروژه‌‌ی دوم را شامل هفت طبقه به کمیسیون عالی راه و شهرسازی (با نظر مساعد) ارجاع می‌‌دهد. این سازمان (کمیسیون عالی راه) در 5 ژوئیه ۱۹۱۲ یک همکاری را مشروط به یک قرارداد زمین مشترک[15] با مالک زمین مجاور و زیر نظر مدیر خدمات معماری، لوئی بونیه[16] قبول کرد. دومی منافع پروژه را به رسمیت می‌‌شناسد، اما مجوز را رد می‌‌کند.

در 11 سپتامبر 1912، سووَژ و سازارین نسخه‌‌ی نهایی پروژه را ارائه کردند: « […] ما فقط مقطع‌ها و پلان‌های دو طبقه‌‌ی آخر را اصلاح کردیم تا کاملاً با الگوهای تحمیل‌‌شده توسط مقررات مطابقت داشته باشد. در نهایت، اصلاحی در پلان زمین (همکف) اتفاق افتاد […]. بنابراین، دیگر هیچ دلیلی برای انعقاد یک قرارداد زمین مشترک وجود ندارد […] ». این پروژه در همان روز تصویب شد.

تصویر قدیمی از نمای مشرف به خیابانِ ساختمان پلکانی خیابان 26 وَوَن، ساخته شده بین سال‌‌های 1912 و 1914 توسط آنری سووَژ و شارل سارازین (منبع: I.F.A ، fonds Sauvage).

کارهای ساختمانی با سقوط کارگر بنّا، آنری بولانژه[17] 40 ساله، که از طبقات بالای ساختمان سقوط کرد، متوقف شد. روزنامه‌‌ی فیگارو[18] در نسخه‌‌ی 16 سپتامبر 1913 خود به طبقه‌‌ی ششم اشاره کرد (طبقه‌‌ای که آنری بولانژه از آن سقوط کرد)، در حالی که روزنامه‌‌ی گولوآ[19] از طبقه‌‌ی چهارم نام برده بود.

25 مه 1914، ساختمانِ تکمیل‌‌شده گواهی ساخت را دریافت کرد. این اثر به طور ویژه‌‌ توسط روزنامه‌‌ی اومانیته[20] در تاریخ 28 ژوئیه 1914 مورد ستایش قرار گرفت.

پلکان‌‌ها (یا سطوح شیب‌‌دار) خیابان 26 وَوَن (منطقه‌‌ی 6). به منظور ورود نور و هوای پاک به درون ساختمان‌‌ها طراحی شده، همچون سقف‌‌های بلند و پنجره‌‌های بزرگ (اعتبار عکس: مون‌‌پارناس [Les Montparnos]).

این ساختمان که از بتن آرمه ساخته شده، با کاشی‌‌های ماسه‌‌سنگی لعابی سفید از عمارت هیپولیت بولانژه و سی[21] (که شبکه‌‌ی شهری را تأمین می‌‌کند)، پوشیده شده است. این ساختمان دارای آسانسور، بالابرهای کالا، شوفاژ مرکزی، جارو برقی و غیره است. عدم وجود دیوارهای باربر، تمام جابجایی‌‌های [فضایی] داخلی را ممکن می‌‌سازد. فضاهای داخلی، مشرف به حیاط، در همان طبقه‌‌ای هستند که آپارتمان مالک قرار دارد. هیچ چیز، نه شومینه، نه آینه، در دکوراسیون آپارتمان‌‌ها وجود ندارد.

پوشش سرامیکی ماسه سفید از همان نوع پوشش مترو است؛ که با کاشی‌‌های آبی رنگ آراسته شده است (اعتبار عکس: مون‌‌پارناس (Les Montparnos) ).

بر اساس ایده‌‌ها‌‌ی «بهداشتی» زمانه، سرامیک همواره امکان شستشوی نماها [ی ساختمان‌‌ها] را با آب فراوان فراهم می‌‌ساخت. همچنین، به‌‌کارگیری سرامیک، از بتن، که مصالحی جدید است و ما درباره‌‌ی مقاومت آن در مقابل فرسودگی [ناشی از گذر زمان] چیز زیادی نمی‌‌دانیم، محافظت خواهد کرد.

در مرکز این عمارت، یک حجم مرکزی وسیع قرار دارد که گویی سالن‌‌های شمشیربازی، سالن‌‌های ژیمناستیک، کتابخانه‌‌ها، یا آتلیه‌‌های هنری را در خود جای داده است. در آن‌‌جا، آنری سووَژ در سال 1919 دفتر معماری خود را برپا کرد. پُل نیزان[22] نویسنده (1940-1905) و فرانسیس ژوردن[23] نقاش و طراح (1958-1876) نیز در آن‌‌جا ساکن شدند.

فرانسیس ژوردن، ۱۹۵۶.

نماها و سقف‌‌ها در فهرست بناهای یادبود تاریخی در 15 ژانویه 1975 ثبت شدند.

خانه‌‌ی پلکانی سووَژ و سارازین، در خیابان 26 وَوَن (در منطقه‌‌ی 6 پاریس. (اعتبار عکس: مون‌‌پارناس Les Montparnos، فوریه 2021).

منابع این مقاله:

«اختراع سیستم ساختمان‌‌های پلکانی، پیدایش آن برای اهداف بهداشتی، قبل از گسترش جهانی آن در استراحت‌‌گاه‌‌های کوهستانی و ساحلی»[24]. از پی‌‌یر لوئی لاژه.

مطلب ترجمه‌شده:
مون‌‌پارناس) Les Montparnos، با عنوان «La maison à gradins»، مورخ ۲۷ فوریه ۲۰۲۱

[1] Last Tango in Paris (le Dernier Tango à Paris)

[2] Bernardo Bertolucci

[3] Rue Vavin

[4] Henri Sauvage

[5] Charles Sarazin

[6] Style métro

[7] L’École nationale supérieure des beaux-arts (ENSBA)

[8] La société anonyme

[9] Immeuble de rapport

[10]  Bacille de Koch. میکروبی که باعث بیماری سل می‌‌شود.

[11]  Le Siècle. (به معنی قرن)

[12] Auguste Léon

[13]  Hauts-de-Seine. (او-دو-سن)، نود و دومین شهرستان فرانسه است، که در شمال فرانسه قرار دارد.

[14]  معماران-مهندسان راه و شهرسازی، وظایف فنی یا اداری را در حوزه‌‌های معماری، محیط زیست، شهرسازی، ساخت و ساز، زمین و توسعه‌‌ی شهری انجام می‌‌دهند. آن‌‌ها مسئول راه‌‌های ارتباطی و تجهیزات شهری هستند.

[15] Cours communes

[16] Louis Bonnier

[17] Henri Boulenger

[18] Le Figaro

[19] Le Gaulois

[20] L’Humanité

[21] Maison Hippolyte Boulenger et Cie.

[22] Paul Nizan

[23] Francis Jourdain

[24] « L’invention du système des immeubles à gradins. Sa genèse à visée sanitaire avant sa diffusion mondiale dans la villégiature de montagne et de bord de mer » / Pierre-Louis Laget.

نویسنده

مریم محمودی کاه‌کش

کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران

یادداشت‌های دیگر از این نویسنده

• مریم محمودی کاه‌کش

  https://koubeh.com/author/mmk/

  

  10 دی 1402

  فارغ از معماری قدیم: منظور واقعی لوکوربوزیه چه بود؟
• مریم محمودی کاه‌کش

  https://koubeh.com/author/mmk/

  

  7 آذر 1402

  اِی‌دی‌یو (ADU) چیست؟ ترندی دیگر، یا آینده‌ی اسکان ؟
• مریم محمودی کاه‌کش

  https://koubeh.com/author/mmk/

  

  28 مرداد 1401

  آیا عُمر مینیمالیسم به سر آمده است؟
• مریم محمودی کاه‌کش

  https://koubeh.com/author/mmk/

  

  27 خرداد 1401

  آیا پایداری، لاکچری جدید است؟