همواره چالشهای متعددی در مواجهه با بناهای مختلف در حوزه معماری روی میدهد. پرسش‌های متنوعی مطرح میشود و بی‌تردید ذهن شما پر از ابهاماتی است که شاید به روند پیگیری آنها چندان پرداخته نشده است. این پرسش‌ها بدون آن‌که ذهنی را به چالش بکشند و یا اندیشه‌ای را به جستجو مشغول سازند؛ در دنیایی مبهم و ناشناخته رها می‌شوند. پرسش‌هایی که خود می‌توانند آغازگر مسیری از رشد و فهم عمیق در معماری باشند.“زبان تحلیل” کتابی است که روند تفکر، تشریح و تحلیل را در تجربه ای از مؤلفین پی میگیرد. در واقع محتوای کتاب که با تکیه بر مطالعات میدانی و کتابخانه‌ای پدید آمده است؛ مسیر پیشبرد چالش‌ها و چگونگی تحلیل آنها تا رسیدن به پاسخ را در قالب تصاویر نمایش میدهد.
این کتاب در قالب 6 فصل با زبان روایی، به روش استدلال توصیفی_تحلیلی و با هدف پرورش نگاه نقادانه در میان معماری‌آموزان، تألیف شده است. نگرش نقادانه روشی اثربخش برای کشف مفاهیم طراحی معماری از قبیل هندسه و تناسبات، فرم، مصالح، سازه، تزئینات و در مجموع، ساختارهای پنهان یک بنا است. این نگرش به طور عمده در برخورد با محیط پیرامون کاربرد دارد. پردازش دقیق و همه‌‌جانبه بنا که با عنوان «فرآیند تحلیل بنا» از آن یاد میشود؛ جستجویی مصرانه است که لایه‌‌های پنهان بنا را آشکار می‌‌سازد. همچنین شناخت معمار را از بناهای مختلف افزایش میدهد و مفاهیم پایه را در ذهن او تثبیت میکند. از آنجا که فرآیند تحلیل بنا ذهن را به حل چالشهای گوناگون، ارائه راهکارهای نو و ابداع ایده‌‌ها و شگردهای متنوع، وادار می‌‌سازد؛ خلاقیت در پرتو فرآیندی پرفرازوفرود، رشد یافته و راه کمال را در پیش میگیرد. با وجود آن‌که در ارتباط با کاربرد بینش نقادانه و تحلیل بنا، فواید بسیاری را میتوان برشمرد؛ در عصر حاضر وجود چنین نگرشی در میان دانشجویان رنگ باخته و به دست فراموشی سپرده شده است. عوامل متعددی بر این مسئله اثرگذارند، اما میتوان گسترش استفاده از ابزارآلات نوین نظیر دوربین و رایانه را از مهم‌‌ترین عوامل به شمار آورد. با متداول‌‌شدن ثبت مشاهدات به وسیله دوربین، همراه‌‌داشتن دفترچه اسکیس و ترسیم یافته‌‌ها، محبوبیت خود را تا اندازه‌‌ای از دست داده است. همچنین با مدل‌‌سازی احجام به کمک نرم‌‌افزارهای پیشرفته، دانشجویان معمولاً از انجام ترسیمات سه‌‌بعدی با دست، گریزان شدهاند. لذا تلاش بر آن بوده تا به کمک مثال‌‌ها، توانایی انتقال اطلاعات بصری را در میان خوانندگان، افزایش دهیم؛ بدین ترتیب نمونه‌‌هایی ارائه شده است که نشان میدهد چگونه می‌‌توانیم اطلاعات و یافته‌‌های خود را به روش تصویری و به زبان معمارانه -بدون آن‌که در قالب کلمات و جملات قرار گیرند- ثبت کنیم.
همان‌طور که پیشتر اشاره شد محتوای کتاب ” زبان تحلیل” در 6 فصل تدوین شده که هر فصل تجربه مؤلفین در ارتباط با نمونه های موردی ( اندیشه، بررسی، حضور، مشاهده، مطالعه، جست‌وجو و …) را به تفصیل بیان میکند. این نمونه ها با تمرکز بر پلهای تاریخی شهر اصفهان مورد مطالعه قرار گرفته و نتایج به دست آمده در قالب جملات گرافیکی و کروکی‌ها به تصویر کشیده شده است.
موارد بررسی در فرایند تحلیل بنا عمدتاً به فاکتورهایی می‌پردازد که شناخت ما را از بنا افزایش میدهد.
در ادامه برخی از آنها که در تحلیل نمونه های موردی ( پلهای تاریخی شهر اصفهان) به کار رفته، آمده است:
– بررسی نقشه‌ها و مدارک: در فرایند تحلیل بنا همواره لازم است نقشه‌های موجود مورد مطالعه قرار گیرد. همچنین تطبیق نقشه‌ها با کالبد بنا در شرایط فعلی نیز اهمیت دارد.
– مطالعات بستر و پیرامون بنا: محیط به مثابه ظرفی است که بنا را در خود گنجانده است لذا اهمیت شناخت این ظرف و پتانسیل های آن تأثیر بسزایی در پیشبرد فرایند تحلیل بنا، درک بهتر و کسب اطلاعات بیشتر از بنا دارد.
– مطالعات سازه و مصالح: واکاوی و تأمل در ساختار بناها همواره راهگشای ما در شناسایی قابلیت‌ها، الگوبرداری و استفاده از آموزه‌های فراوانی است که هر بنا می تواند ارائه دهد. لذا کشف ساز و کار احداث بنا، شناخت مصالح مصرفی و … از جمله مواردی است که در فرایند تحلیل بنا مورد توجه است.
– سازماندهی حرکتی: توجه به مسیرها، دسترسی‌ها، فضای مکث و حرکت، ارتباطات افقی و عمودی و … همه و همه در شناخت بهتر از فضاها و حل پلان، دستیابی به دانش مورد نیاز در طراحی و حتی کمک گرفتن از این دانش در طراحی های آتی اثرگذار است.
– رفتارشناسی: مطالعات و بررسی بنا در فرایند تحلیل می تواند در پرتو نگاهی اجتماعی و بر محور حضور انسان در فضا روی دهد. در این صورت توجه به رفتارهای تحقق یافته از سوی کاربران فضا، اطلاعات زیادی به دست میدهد. تنوع رفتاری، کیفیت زندگی جاری در بنا، وجود محیط پاسخده در ارتباط با کاربر، تعلق خاطر انسانها نسبت به فضا، رفتارهای فردی و جمعی و … از جمله مواردی است که بررسی آنها طی فرایند تحلیل بنا اثربخش است و بر میزان شناخت ما تأثیر مستقیم دارد.
در ادامه به منظور آشنایی بیشتر با محتوای کتاب به مرور برخی از صفحات آن می‌پردازیم:
مشخصات کتاب:
عنوان: زبان تحلیل
پدیدآورندگان: زیبا آذر، سیما خالقیان، منیژه قاضیا
موضوع: فرایند تحلیل بنا در معماری
ناشر: انتشارات عصر کنکاش
قطع: خشتی
سال انتشار: 1400
تعداد صفحات: 267
پژوهشگر معماری
